De gedachte dat het boeddhisme slechts een vaardig hulpmiddel (upaya) is, sluit aan bij een ander kernconcept in de boeddhistische leer, namelijk dat de Dhamma (Boeddha’s leer) slechts een middel is om mensen te helpen ontwaken, maar niet het uiteindelijke doel op zich.
Boeddha beschouwde zijn leer als een vlot om mensen te helpen de stroom van lijden (dukkha) over te steken. Eenmaal de overkant bereikt, kan men het vlot achterlaten als nutteloze ballast.
Deze metafoor symboliseert de gedachte dat de Dhamma niets is waaraan men zich eindeloos moet vastklampen, maar een middel om verlichting te bereiken.
Het boeddhisme biedt methoden, technieken en paden—zoals meditatie, moreel gedrag en wijsheid—om de waarheid te realiseren, maar de Boeddha benadrukt dat die paden slechts vaardige, maar pragmatische middelen zijn om het uiteindelijke doel van nibbana te bereiken.
‘Vaardig’ verwijst naar de flexibiliteit en meesterschap in het gebruik van passende middelen om verlichting te bereiken.
‘Pragmatisch’ benadrukt dat de leer een praktisch hulpmiddel is dat gericht is op het oplossen van echte problemen, zoals lijden, en niet slechts een theoretisch kader.
