HET ‘IK’

Het ‘ik’ is slechts een proces van bewustzijn en van energie. Bewustzijn ontstaat uitsluitend door de zintuigen. Daar is geen autonoom ‘ik’ of ‘zelf’ mee gemoeid. Elk idee, opinie, gedachte of mening over een onveranderlijk, stabiel ‘ik’, een ‘zelf’ of een ‘ziel’, is een groteske misvatting. Een immense begoocheling. De Boeddha noemde dat ‘een verkeerde voorstelling van de feiten’ (P. miccha ditthi).

Wat wij het ‘ik’ noemen is slechts een steeds opnieuw veranderende flux van gewaarwordingen—aangename, onaangename of neutrale. Een conglomeraat van impulsen waarop we geconditioneerd reageren—sankhara’s van verlangen, afkeer en onwetendheid.

Er bestaat geen instantie die ‘meester’ is over dit veranderlijk proces. Er bestaat geen persoonlijkheid die dit proces autonoom aanstuurt of beheerst.

Cynthia Thatcher:

❛ Wat we als het ‘ik’ beschouwen lijkt een solide, stabiele, persoonlijke identiteit te zijn die dingen waarneemt. Maar in werkelijkheid is er geen overkoepelend geheel dat de delen verenigt en aanstuurt. Al onze handelingen gebeuren zonder een ‘ik’ of een ‘zelf’, die ze uitvoert. Er is geen ziener, alleen het zien; er is geen luisteraar, alleen het horen…❜

Moeilijk is het om de ware aard van de verschijnselen te zien. Het druist diametraal in tegen wat ons eeuwenlang voor wáár werd aangepraat. Leugens produceren een vervelend bijproduct: ze transformeren tot waarheden wanneer ze maar overvloedig en met veel inzet worden doorverteld.

Dit is het inzicht waarvan de Boeddha zei: ❛ Deze leer [de Zo-heid van de dingen] is diepzinnig, moeilijk te zien, moeilijk te begrijpen, sereen, subtiel, voorbij de suprematie van redeneren. Deze leer is enkel te begrijpen door de wijzen; niet door de onwijzen. ❜