‘Ehipassiko’ is een Pali-term die in de sutta’s gebruikt wordt om een essentiële eigenschap van de leer van de Boeddha (Dhamma) te beschrijven. Het woord is samengesteld uit ‘ehi’, wat ‘kom’, en‘passiko’, wat ‘zie’ betekent. Letterlijk vertaald betekent ‘ehipassiko’dus ‘kom en zie’.
‘Ehipassiko’ vormt een directe uitnodiging van de Boeddha aan alle belangstellenden om zijn leer te onderzoeken en te ervaren.
De Boeddha moedigt iedereen aan om de Dhamma niet blindelings te accepteren, maar deze te verifiëren door directe observatie en persoonlijke ervaring.
Dit aspect van de Dhamma is erg belangrijk omdat het suggereert dat de waarheid van de leer direct toegankelijk is voor ieder mens die bereid is om deze te onderzoeken en te testen in zijn eigen leven. Een hemels groot verschil met de dogmatische religies.
Kortom, ‘ehipassiko’ benadrukt de open en empirische aard van de boeddhistische praktijk, waarbij de nadruk ligt op directe waarneming en persoonlijke ervaring als de sleutels tot het begrijpen en realiseren van de waarheid.
Anders verwoord, dingen zijn niet ‘waar’ (P. sacca) omdat de Boeddha het zegt. Ze zijn ‘waar’ omdat ze met waarheid overeenstemmen. En ze stemmen overeen met waarheid indien ze correleren met de natuurwet: wat in het verleden was, in het heden is en in de toekomst zal zijn.
Waarheid (P. sacca; satya) heeft geen externe autoriteit nodig om zich te vestigen, evenmin om zich te (laten) bevestigen. Dhamma is niet afhankelijk van wie het verkondigt of van het aantal mensen die het accepteert: waarheid is geen koopwaar en wordt niet afgerekend op een hoeveelheid.
Waarheid hoeft geen externe erkenning, want door dit na te streven verkoop je je vrijheid en onafhankelijkheid voor een bord linzen: je verkoopt je geboorterecht niet voor een klein en tijdelijk voordeel.
Nastreven van wereldse erkenning en goedkeuring leidt tot gehechtheid en lijden. Waarheid moet niet gezocht worden door erkenning, maar realiseert zich door innerlijke bevrijding en inzicht. Dit betekent dat men moet vasthouden aan de waarheid zonder zich te laten beïnvloeden door de wens om goedgekeurd of erkend te worden door anderen. Waarheden zoals de Vier Edele Waarheden en het Achtvoudige Pad zijn universeel en ‘waar’, ongeacht welke externe bevestiging of erkenning ook.
Waarheid vereist geen hiërarchie, externe legitimatie of bekrachtiging. Waarheid heeft geen behoefte aan lineages, overlevering of tradities, en al helemaal niet aan structuren omdat waarheid inherent onveranderlijk en onafhankelijk is, wat niet van structuren gezegd kan worden.
Waarheid is een fundamenteel aspect van de werkelijkheid dat op zichzelf bestaat, ongeacht externe omstandigheden, autoriteiten of organisatorische vormen.
Structuren hebben de neiging om waarheid te vervormen d.m.v. interpretatie en institutionalisering. Door waarheid in een structuur te ‘plaatsen’, wordt ze beïnvloed door de regels, normen en belangen van die structuur, waardoor haar pure en onveranderlijke aard verduisterd wordt.
Verder worden ware kennis (vijjā; vidyā) en inzicht (paññā; prajñā) bereikt door directe, experiëntiële ervaring, niet door dogmatische leerstellingen of opgelegde structuren. Structuren kunnen beperkingen opleggen aan het vrij onderzoek en de persoonlijke ervaring die nodig zijn om tot een diep begrip van de waarheid te komen. Alleen deze hypothetische mogelijkheid is, voor mij persoonlijk, een reden om structuren zelfs niet het voordeel van de twijfel te gunnen.
Waarheid is universeel en direct toegankelijk voor iedereen, zonder de noodzaak van tussenpersonen of hiërarchische systemen om ontdekt of bevestigd te worden. Iedereen bezit de capaciteit om de waarheid te zien en te begrijpen zonder externe structuren.
Bovendien leert de ervaring dat structuren uiterst vatbaar zijn voor corruptie en machtsmisbruik. Zo wordt, wat oorspronkelijk bedoeld is om waarheid te ondersteunen, verdraaid door menselijke zwakheden zoals hebzucht, ambitie, sektarisme of fanatisme, wat de zuiverheid van waarheid in gevaar brengt.
Houd waarheid—Dhamma—onafhankelijk en vrij van structuren: structuren zijn eerder belemmerend dan ondersteunend. In handen van onwetenden is het gevaarlijk speelgoed.
Observeer en verifieer daarom altijd zélf. Als een Meester. Zonder hoofd boven je hoofd.
Door zo te handelen, kom je tot het inzicht dat waarheid het relatieve, het zintuiglijke en het geconditioneerde altijd overstijgt. Dan besef je dat de verantwoordelijkheid voor het vinden en begrijpen van waarheid uitsluitend bij jou ligt, onafhankelijk van externe systemen en autoriteiten.
