Experiëntieel ervaren
Een moeilijk begrip vandaag: experiëntieel ervaren. En al even moeilijk in het Pali: paccanubhoti.
Paccanubhoti (P.) → pati + anu + bhu + a = ervaren, realiseren, experiëntieel ervaren. Directe ervaring. Wijsheid op ervaringsniveau. Direct zien. Met de nadruk op persoonlijke ervaring. Zonder hoofd boven je eigen hoofd. Zonder god, zonder meester boven je. Zonder valscherm. Zonder enig extern houvast. Vastberaden (P. aditthana) om het persoonlijk verworven inzicht te cultiveren en uit te breiden. Met de nodige scepsis. Maar evenzeer met de nodige branie en bravoure voor de verdere ontwikkeling van het spirituele experiment: de weg is immers nooit glad, gemakkelijk of éénduidig. Met de vaste wil om—ongeconditioneerd—wijs te zijn. Om zélf te zíen. Om zélf te wéten. Sapere aude.
Als de beoefenaar de woorden van de Boeddha louter beschouwt als ‘woorden’ of als ‘concepten’ zal hij nooit Dhamma zien. Op experiëntieel ervaren komt het aan. Pure ervaring—‘Pure experience is realised prior to the distinction between subject and object’ (*)
Concreet en duidelijk: het gaat er niet zozeer om wat de Boeddha letterlijk gezegd heeft, maar om je zijn diepe ervaring eigen te maken. Om naast hem en niet achter hem aan te lopen.
________
(*) Kitaro Nishida, (1990), An Inquiry into the Good.