In de oudste boeddhistische geschriften, met name in de Pali-canon, worden individuen die zichzelf als superieur beschouwen en anderen proberen te overtreffen aangeduid als ‘mudūpāyāsika’, wat vertaald kan worden als ‘praatjesmaker’ of ‘iemand die meent het altijd het beste te weten’.
De Boeddha spreekt hierover in verschillende sutta’s, waarin hij de schadelijke aard van dit gedrag benadrukt en de nadelige gevolgen ervan voor zowel de persoon zelf als voor anderen bespreekt.
Eén van de bekendste voordrachten waarin de Boeddha dit bespreekt, is in de Mudita Sutta, Majjhima Nikaya 100, waar hij uitlegt dat iemand die opschept over zijn eigen kennis en prestaties niet in harmonie is met de leringen van de Dhamma. De Boeddha beschrijft dat er vijf manieren zijn waarop iemand zulk gedrag vertoont:
—overdrijving van de eigen prestaties en vaardigheden om indruk te maken op anderen
—denigreren van anderen: zichzelf verheffen door anderen naar beneden te halen en hun prestaties te kleineren. Het gaat hier vooral over negatieve commentaar geven zonder zelf iets positiefs bij te dragen.
—ijdel vertoon: de persoon pronkt met zijn kennis en vaardigheden om lof en aandacht te krijgen.
—geheimhouding: de persoon verbergt bewust zijn beperkingen en tekortkomingen om een façade van superioriteit te behouden.
—rivaliteit: de persoon ziet anderen als concurrenten en streeft er voortdurend naar hen te overtreffen.
De Boeddha benadrukt dat zulk gedrag voortkomt uit trots, zelfingenomenheid en een verlangen naar erkenning. Dit is echter in strijd met de essentie van het boeddhistische pad, dat gebaseerd is op nederigheid, compassie en het overwinnen van het ego.
De Boeddha raadt aan om in plaats daarvan de ‘vreugde bij andermans succes’ te cultiveren, wat betekent dat men oprecht blij moet zijn voor de prestaties en successen van anderen, zonder zichzelf te vergelijken of te laten leiden door jaloezie. Dit draagt bij aan een positieve en ondersteunende gemeenschap, wat in lijn is met de boeddhistische waarden van mededogen en harmonie.
