Een opmerkzame dhammanuvatti vraagt me hoe de begrippen vipassana en yatha-bhuta zich tot elkaar verhouden.
vipassana = letterlijk: ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’. Vipassana is de techniek, de methode, de modus operandi, die het de beoefenaar (M/V) mogelijk maakt om de dingen te zien zoals ze werkelijk zijn.
yatha-bhuta = letterlijk: ‘wat overeenkomt met de waarheid, met de werkelijkheid’. Yatha-bhuta slaat op de ware aard (de natuur) van de dingen, namelijk vergankelijk (P. anicca); onbevredigend (P. dukkha) en zelfloos, niet-substantieel (P. anatta).
Anders gezegd: door de techniek, de methode van vipassana te gebruiken kan de beoefenaar de ware aard van de dingen in zichzelf realiseren (1), waardoor hij ‘de stroom betreedt’, i.c. tot bevrijding uit dukkha komt.
Thera Soma definieert in zijn boek The Way of Mindfulness (1998) erg duidelijk en begrijpelijk wat dit inzicht—dit ‘zien van de dingen zoals ze werkelijk zijn’ betekent:
❛ Dit inzicht is het begrijpen van de ware aard van de dingen waardoor een volledige transfiguratie van het mentale leven plaatsvindt in de beoefenaar en waardoor hij uitstijgt boven geboorte en dood. Het begrijpen van de ware aard van de dingen komt neer op inzicht in de vergankelijkheid, onbevredigdheid en zelfloosheid van alle geconditioneerde verschijnselen.❜
Dit inzicht zet bij de beoefenaar een voortschrijdend proces in gang. In de eerste plaats leidt zulk inzicht tot ontnuchtering (P. nibbida), wat tot passieloosheid (P. viraga) aanleiding geeft, hetgeen rust brengt (P. upasama) en tenslotte innerlijke vrede, uitdoving (P. nibbana) veroorzaakt.
_______
(1) realiseren = herkennen (P. pariyatti), erkennen (P. patipatti) en er één mee worden (P. pativedha).
