Verlichting draagt niets mysterieus of esoterisch in zich. Het is eenvoudigweg ontwaken, losbreken uit onze conditioneringen en illusies (P. maya). Ontwaken is wakker worden uit onze begoocheling. Wakker worden betekent de realiteit helder zien zoals ze werkelijk is, niet zoals we zouden willen dat ze is, denken dat ze is of dromen dat ze is. In het Pali noemt men dit ‘yatha-bhuta’—‘de dingen ervaren zoals ze werkelijk zijn’.
En wat is de realiteit van alle dingen, verschijnselen, fenomenen?
De realiteit van alle verschijnselen is dat ze vergankelijk (P. anicca), onbevredigend (P. dukkha) en zelfloos, zonder enige stabiliteit, zonder eeuwige ‘ziel’ (P. anatta) zijn. Bovendien zijn alle fenomenen afhankelijk van elkaar voor hun ontstaan, bestaan en vergaan (P. paticca samuppada).
De Boeddha nodigt ons uit om deze realiteit op een bijzondere manier te observeren, te bekijken en erop te reflecteren. Deze manier (of ‘techniek’) (1) wordt in het Pali ‘vipassana’ (2) genoemd.
Dit betekent dat we de dingen niet louter oppervlakkig (bezoedeld, besmet, geïnfecteerd) waarnemen, maar ze diepgaand beschouwen en begrijpen ‘zoals ze werkelijk zijn’.
Als we dit inzicht in onszelf realiseren ( = herkennen, erkennen en er één mee worden), creëren we de voorwaarden voor het betreden van de stroom (P. sotapatti)—de eerste stap op het pad naar verlichting.
______
(1): deze techniek is uitgebreid beschreven in de Satipatthana Sutta.
(2): vipassana → vi = op een bijzondere manier + passana = zien.
