ANATTA — ‘LEEG’ AAN ZELF

Anatta is de werkelijkheid zien zoals ze wérkelijk is. Het is de ware aard van de dingen. Yatha-bhuta.

Anatta—de ‘zelfloosheid’, de ‘essentieloosheid’ van de dingen, in de eerste plaats van het ‘ik’—slaat niet op bestaan of niet-bestaan. Het is duidelijk dat het ‘ik’ bestaat. Dat is zintuiglijk en mentaal aantoonbaar en evident. Maar het ‘ik’ bestaat niet op de wijze waarop de ‘wereldling’—de niet-geïnstrueerde mens (P. puthujjana)—dénkt, hoopt, verwacht dat het bestaat.

Anatta slaat op het niet-separaat bestaan van de dingen. Het ‘ik’ is niet-zelf, omdat de bezitter er geen autonome controle over heeft. Hij is er geen meester over, omdat het verschijnsel ‘ik’, evenmin als de elementen (P. khandha’s) die dit ‘ik’ samenstellen, geen ‘vaste’ (eeuwige) substantie in zich dragen. Ze zijn veranderlijk, vluchtig, efemeer…

… Ze zijn ‘leeg’ aan zelf.