Dukkha is de eeuwige ellende, de permanente onvrede die alle wezens in alle aspecten van hun bestaan doordringt. De oorzaak van deze ellende ligt besloten in onwetendheid (P. avijja).
Avijja is het niet (kunnen, willen, durven) zien, het niet (kunnen, willen, durven) begrijpen, het niet (kunnen, willen, durven) aanvaarden hoe de werkelijkheid van het bestaan eruit ziet, namelijk vergankelijk (P. anicca) en leeg, d.i. zonder enig stabiel ‘zelf’ (P. anatta). Deze diepe onwetendheid heeft verlangen (P. tanha, lobha) en afkeer (P. vyapada, dosa) tot gevolg.
De Boeddha noemde onwetendheid, verlangen en afkeer ‘de drie vergiften’ (P. kilesas). Uit deze drie vergiften spruiten alle andere bezoedelingen (P. asava’s) voort.
Hou deze onheilzame deuren gesloten. Bevrijd jezelf.
