In het Theravada-boeddhisme verwijst samudaya sacca naar de tweede van de Vier Edele Waarheden (P. cattari ariya saccani). Of beter: naar de Vier Realiteiten die de Edele persoon beheersen.
Deze Vier Waarheden vormen de kern van Boeddha’s leer en zijn bedoeld om de dhammanuvatti inzicht te geven in het lijden en in de weg om het lijden te overstijgen. Samudaya sacca kan vertaald worden als ‘de waarheid over de oorsprong van dukkha‘ of ‘de waarheid over het ontstaan van dukkha‘. Dukkha zelf is de eerste Edele Waarheid.
De betekenis van samudaya sacca is dat dukkha een oorzaak of oorsprong heeft, en dat deze oorzaak geïdentificeerd wordt als ‘tanha’, wat verlangen, dorst of hechting betekent.
Volgens het theravada-boeddhisme ontstaat dukkha als gevolg van ons verlangen naar zintuiglijke bevrediging, naar bestaan en naar niet-bestaan. Dit verlangen houdt ons gehecht aan het cyclische bestaan en leidt tot herhaalde geboorte, ouderdom, ziekte en dood.
Om de cyclus van lijden te doorbreken, is het noodzakelijk om het ontstaan van dit verlangen te begrijpen en te onderkennen. Dit is een essentieel onderdeel van het pad naar bevrijding. Het begrijpen van de oorsprong van lijden en het loslaten van verlangen is een sleutelprincipe binnen het theravada-boeddhisme en draagt bij tot het uiteindelijke doel van het overwinnen van lijden en het bereiken van nibbana.
Het is essentieel dat de dhammanuvatti duidelijk begrijpt wat ‘verlangen’ en haar antoniem ‘afkeer’ (P. vyapada) inhoudt. Daarom deze korte maar heldere definitie: verlangen staat voor iets willen dat je niet hebt. Afkeer staat voor iets hebben dat je niet wilt.
Door zich vrij te maken van voorkeuren en aversies verkrijgt de edele volgeling een diep inzicht in de ‘ware aard’ (P. svabhava) van zichzelf en de wereld.
