In het theravada-boeddhisme verwijst het woord ‘sankhata’ naar iets dat samengesteld, geconstrueerd of gecreëerd is. Het staat in tegenstelling tot het woord ‘asankhata’, wat onsamengesteld, ongeconditioneerd of ongeschapen betekent. Deze concepten zijn van groot belang in de boeddhistische filosofie en helpen bij het begrijpen van de aard van de werkelijkheid en de fenomenen.
‘Sankhata‘ omvat alles in de wereld wat uit verschillende elementen is samengesteld en afhankelijk is van oorzakelijke processen, zoals fysieke objecten, mentale formaties, gevoelens en gedachten. Alles wat veranderlijk en vergankelijk is, wordt als ‘sankhata‘ beschouwd, inclusief het concept van het menselijke ‘zelf’ (het ego), dat gezien wordt als een samengesteld proces van lichaam en geest zonder een onveranderlijke kern of ‘ziel’.
Daarentegen verwijst ‘asankhata‘ naar het transcendente, het ongeconditioneerde en het onveranderlijke, zoals nibbana, het uiteindelijke ‘doel’ van de boeddhistische beoefening. Nibbanawordt beschouwd als een staat van volmaakte vrede en bevrijding uit dukkha, de cyclus van wedergeboorte en lijden.
Kortom, ‘sankhata‘ verwijst naar alles wat samengesteld en voorbijgaand is, terwijl ‘asankhata‘ verwijst naar het onveranderlijke en ongeconditioneerde, zoals nibbana. Het begrijpen van deze concepten is cruciaal voor het boeddhistische inzicht in de aard van de werkelijkheid en het pad naar verlichting.
