In de Dhammapada, Vers 380, zegt de Boeddha:
❛ Atta hi attano natho—Ieder is zijn eigen beschermer. ❜
Dit gezegde benadrukt het belang van zelfbeheersing, zelfverantwoordelijkheid en zelfrealisatie. Het suggereert dat een persoon volledig verantwoordelijk is voor zijn eigen welzijn en dat het de individuele verantwoordelijkheid is om innerlijke vrede, geluk en bevrijding te bereiken. De Boeddha wijst erop dat externe krachten niet de bron van echt geluk zijn, maar dat ware vervulling voortkomt uit het cultiveren van innerlijke deugden en het ontwikkelen van wijsheid en inzicht.
Dit vers kan ook gezien worden als een aanwijzing om alert en bewust te zijn van onze gedachten, woorden en daden. Als we begrijpen dat we zelf de beschermer van onszelf zijn, erkennen we ook de verantwoordelijkheid die gepaard gaat met deze heerschappij. Dit impliceert dat we alert moeten zijn op onze innerlijke processen, zoals onze verlangens, intenties en reacties, om te voorkomen dat we onszelf schaden of anderen schade berokkenen. Maar ook aandachtig moeten zijn voor de wereld om ons heen.
Daar moest ik aan denken toen ik vanmorgen een artikel las over ‘de erkenning van het boeddhisme in België’.
Dat deze ‘erkenning’ om een, op zijn minst, dubieuze interpretatie gaat is klaar en duidelijk. De erkenning van religies en levensbeschouwingen in België is immers in de grondwet vastgelegd, met name in artikel 19 van de Belgische Grondwet. Dit artikel stelt dat “De vrijheid van eredienst, de vrije openbare uitoefening ervan, evenals de vrijheid om op elk gebied zijn mening te uiten, gewaarborgd zijn, behoudens de bestraffing van misdrijven die ter gelegenheid van het gebruikmaken van die vrijheden gepleegd worden.”
De formele erkenning van het boeddhisme als een officiële religie of levensbeschouwing in België is dus absoluut niet noodzakelijk voor individuen om hun geloof en/of levens-beschouwing te belijden of te volgen. De grondwet waarborgt de vrijheid van eredienst voor alle religies en levensbeschouwingen, inclusief het boeddhisme, ongeacht of ze formeel erkend zijn door de overheid.
Eerlijk gezegd zulke ‘erkenning’ geeft me een unheimlich gevoel. Dit behoort absoluut niet tot de kerntaken van de overheid en is een aftandse reliek van het Concordaat van Napoleon (1801), een verdrag tussen Frankrijk en het Vaticaan dat de relaties tussen de katholieke kerk en de Franse staat regelde. Anno 2024 volstaat het voor mij ruimschoots dat de overheid dit grondwettelijk recht waarborgt. Al de rest mag als overbodige ballast afgevoerd worden.
Laat dit duidelijk zijn: de formele ‘erkenning’ door de overheid is niet noodzakelijk voor de vrije uitoefening van het boeddhisme. Veel boeddhistische sangha’s in België opereren en functioneren trouwens zonder zulke formele ‘erkenning’ door de overheid. Niet toevallig de grootste en meest actieve.
De ‘erkenning’ waarover hier sprake is, gaat dus niet over de erkenning van het boeddhisme als dusdanig, maar over de erkenning van het ‘instituut’ of de ‘overkoepelende structuur’ dat zich opwerpt als de vertegenwoordiger van het boeddhisme in België, nl. de Boeddhistische Unie van België.
Het getuigt trouwens van een arrogante zelfoverschatting om te veronderstellen dat overkoepelende structuren de Dhamma (kunnen en mogen) representeren. Dhamma ontwikkelt zich niet uit structuren. Dat is niet enkel een dwanggedachte, het is gewoon een verkeerd uitgangspunt.
Observeer aandachtig en alert wat Dhamma is en vooral wat niet. Overkoepelende structuren zijn dit zeker niet. Ze conformeren niet met de ware aard van de dingen. Bekijk structuren voor wat ze zijn: slechts vormen, géén inhoud. Zij staan voor mandaten, benoemingen, subsidies, macht, erkenningen en uitsluitingen. Voor ego. Alhoewel ze pretenderen representatief te zijn, vertegenwoordigen ze slechts zichzelf. Uitsluitend zichzelf.
Overkoepelende structuren sporen niet met inzicht. Het zijn geen vuurtorens. Geen bakens van licht. Het zijn dwaallichtjes. Vaar er met een grote bocht omheen. Ze brengen je niet naar de Andere Oever. Nooit.
De houding van onze Sangha is duidelijk:
“ … Wij ontzeggen resoluut en expliciet elke (pseudo) religieuze en burgerlijke autoriteit, elke fysieke of rechtspersoon, het recht om zich het monopolie toe te eigenen om, in persoonlijke naam, het boeddhisme te vertegenwoordigen en te verbinden.”
(Citaat uit onze VISIE-tekst die unaniem goedgekeurd werd op de Algemene Vergadering van Ehipassiko Boeddhistisch Centrum Antwerpen-Mechelen van 05/02/2022)
