Vimutti (Skt. vimukti) verwijst naar bevrijding: de innerlijke bevrijding die ontstaat door het volledig uitdoven van dukkha (Skt. duḥkha).Deze bevrijding is het natuurlijke gevolg (phala; Skt. phala) van helder, direct en zuiver inzicht in het pad dat door de Boeddha onderwezen werd. Het is het doorzien van avijjā (Skt. avidyā), de fundamentele misvatting dat er een afgescheiden en blijvend ‘zelf’ zou bestaan.
Wanneer deze onwetendheid verdwijnt, dooft ook het lijden uit. En dat—niet meer, niet minder—is wat de Boeddha beoogde.
De Dhamma is wars van geleerdheid om de geleerdheid. Zij is geen intellectueel systeem voor fijnzinnige denkers, geen samenraapsel van overtuigingen of stellingen. De leer van de Boeddha is eenvoudig. Helder. Levend. Ze nodigt ons uit om te zien—niet slechts te kijken met open ogen, maar werkelijk te doorzien. Het leven niet te volgen als een lineair verhaal, maar de kringloop van ontstaan en vergaan als zodanig te herkennen, telkens opnieuw, in het onmiddellijke moment.
Wat leert de Boeddha? Enkel datgene wat leidt naar de Overzijde—naar de oever van innerlijke vrede en bevrijding.
Wat leert hij niet? Alles wat de puthujjana (Skt. pṛthagjana), de wereldling, fascinerend vindt: datgene waarover men eindeloos redeneert, fantaseert, en twist. Alles wat verdeeldheid zaait, verwarring brengt, en géén einde maakt aan het lijden van de mens.
Dhamma is een pad van ontwaken uit dukkha. En deze bevrijding is niets anders dan het leven zó te beleven dat het tot in zijn grond doorzien wordt—wakker, helder, aanwezig.
