Maandelijkse archieven: december 2025

Een kalyāṇamitta vraagt me om nog eens precies uit te leggen wat de Boeddha bedoelt met het Ongeborene. In de Udāna 8.3 zegt de Boeddha het volgende:  ❛ Er is, monniken, het Ongeborene, het niet-gewordene, het niet-geschapene, het niet-geconditioneerde. Als, monniken, dit Ongeborene, dit niet-gewordene, dit … Lees verder →

Soms spreken we over ontwaken alsof het een eindpunt is, een plaats waar de beoefenaar moet aankomen, een resultaat dat ooit bereikt wordt. Alsof de weg ergens naartoe leidt. In de Dhamma wordt ontwaken niet zo begrepen. Ontwaken is geen doel … Lees verder →

Voor we over verlangen spreken, wil ik heel even stilstaan bij het eenvoudige gegeven dat het leven niet vrij is van lijden. Dit is de Eerste Edele Waarheid (dukkha sacca; duḥkha satya). Het lijden waar de Boeddha op doelt is niet noodzakelijk … Lees verder →

De historische Boeddha was een meester in helder spreken, maar ook in het benutten van het taalveld waarin hij zich bevond. Om zijn leer aanschouwelijk te maken, gebruikte hij filosofische en religieuze begrippen die gangbaar waren in zijn tijd. Hij … Lees verder →

Wanneer we naar het heden kijken, blijkt het vaak al gevormd door het verleden. Wat zich nu toont, wordt haast ongemerkt gelezen door herinnering, verwachting en gewoonte. Zo wordt het huidige moment zelden echt ontmoet; het wordt voortgezet, verklaard, ingevuld. … Lees verder →

Er zijn woorden die eerder fluisteringen zijn dan begrippen. Bodhicitta is zo’n woord. Het laat zich niet vastleggen in definities, want elke omschrijving lijkt te groot voor het kleine hart en tegelijk te klein voor wat oneindig is.  Het raakt een … Lees verder →

De Dhamma is geen bezit van iets of iemand. Wie haar vastgrijpt— als identiteit, rol, vertegenwoordiging of structuur—heeft haar gemist. De Dhamma is geen identiteit. Zij is het loslaten van elke identiteit. Wie zich met de Dhamma vereenzelvigt, maakt haar tot iets wat zij niet is. … Lees verder →

Er leeft in de beoefening een hardnekkig misverstand, vaak subtiel en zelden uitgesproken: dat inzicht iets is wat verworven wordt, dat zien iets is wat verfijnd of verheven moet worden, dat gewaar zijn gradueel beter kan worden. Dit misverstand wortelt … Lees verder →

Tegendraadsheid als inzicht De Dhamma is niet wat we meestal verwachten. Ze nestelt zich niet vanzelf in wat gangbaar is, noch bevestigt ze de vanzelfsprekendheden van de wereld. Integendeel, vanaf haar oorsprong beweegt de Dhamma zich tegendraads, niet uit verzet, maar uit helderheid. Ze … Lees verder →

Wat de Boeddha activisme noemt, wortelt niet in strijd maar in helder mededogen (karuṇā; id.). Het is geen ideologisch standpunt en geen poging om de wereld naar ‘ons’ beeld te vormen. Het ontstaat daar waar het hart niet langer kan wegkijken, waar … Lees verder →

Voor de Dhamma is de dood geen breuklijn, maar een natuurlijke beweging binnen het weefsel van het leven. Wat wij ‘mens’ noemen, is geen blijvende kern, geen ziel die ergens schuilgaat, maar slechts een samenspel van vijf onderling afhankelijke khandha’s die in … Lees verder →

Bevrijding uit dukkha wordt pas mogelijk wanneer de beoefenaar bevrijd raakt van de diepe perceptuele conditioneringen (anusaya; id.) die hem doen geloven dat hijzelf en de wereld om hem heen permanent, betrouwbaar en in zekere zin ‘van hem’ zijn. Wanneer … Lees verder →

Er zijn ogenblikken waarop het bestaan zich toont in zijn naaktheid, zonder de sluier van verhalen. Ogenblikken waarin niets hoeft, niets ontbreekt, niets wordt toegevoegd. In zo’n stille helderheid wordt één beweging voelbaar, een stille trilling die zich in vier … Lees verder →

In de stilte van aandacht wordt voelbaar dat niets zichzelf draagt. Alles verschijnt, ademt even, en zakt weer weg in de ruimte waaruit het is opgekomen. Wat wij het proces van ontstaan en vergaan noemen, is het zachte ritme waarmee … Lees verder →

Het einde van ‘worden’ Dukkha omvat de volledige kaleidoscoop van pijn, gemis en innerlijke onvrede. Het is de subtiele rusteloosheid die ons voortstuwt, steeds opnieuw, naar een volgend ‘worden’ (bhava; id.) dat nooit blijvend vervult. ‘Worden’ is een drang die in de leer bhavarāga wordt … Lees verder →