Alles beweegt. Alles verandert. En het is precies door die verandering dat we leven. De adem stroomt binnen en gaat weer naar buiten. Het hart klopt in golven. Elke ervaring komt, verblijft even, en verdwijnt weer in de stilte van wat komt. Geen enkel moment blijft. Geen enkele toestand houdt stand.
We leven door verandering, en toch blijven we hopen op zekerheid. Op vastheid. Dat het aangename zou blijven. Dat de vrede zou blijven. Dat het heldere inzicht niet zou vervagen.
Maar de Buddhadhamma spreekt anders. Zij wijst naar een waarheid die niet troost met beloften, maar bevrijdt met helderheid: ❛ Sabbe saṅkhārā aniccā — alles wat ontstaan is, is vergankelijk.❜
Vreugde is niet zeker. Pijn is niet zeker. Stilte is niet zeker. Afleiding is niet zeker. Wat ook verschijnt—hoe helder, hoe diep, hoe intens—het draagt het zaad van verdwijnen in zich. En wie dat doorziet, klampt zich niet meer vast. De wakkere yogi fluistert in stilte tegen elke opkomende ervaring: “Misleid me niet. Jij blijft niet. Jij bent niet te vertrouwen.”
Niet uit verlangen (taṇhā; tṛṣṇā), niet uit afkeer (paṭigha; pratigha).Niet uit onwetendheid (avijjā; avidyā). Maar uit wijsheid (paññā; prajñā). Want bevrijding ligt niet in het vasthouden van het aangename, noch in het bestrijden van het onaangename. Ze ligt in het loslaten van het verlangen naar zekerheid. In het diepe aanvoelen dat niets—geen emotie, geen toestand, geen vorm—ons werkelijk toebehoort.
Wat vandaag vrede lijkt, kan morgen onrust zijn. Wat nu helder schijnt, kan straks verduisterd zijn. Zelfs het meest verfijnde inzicht is geen bezit. Ook dat verschijnt, afhankelijk van oorzaken (hetavaḥ) en voorwaarden (paccayā; pratyayāḥ), en lost op wanneer die condities verdwijnen.
Wie dit leert aanvaarden, wordt niet cynisch, maar zacht. Niet onverschillig, maar stil. In die stilte is ruimte. Geen grijpen naar, geen hechting, geen verwachting. Alleen het leven zoals het zich ontvouwt—golvend, ademend, onvoorspelbaar. En in het hart van die onzekerheid… de bevrijding om niet langer misleid te worden.
