Sommige zinnen onthullen de kracht van ontwaken. Ze vatten geen systeem samen, verdedigen geen positie, integendeel ze laten net iets vallen.
Dit is er zo eentje: Wat niet tot loslaten leidt, is geen bevrijdingsweg. Wat niet bevrijdt, is ballast.
Zo’n zin hoeft niet uitgelegd te worden, alleen herkend. De weg van de Boeddha is geen verzameling ideeën, geen metafysisch bouwwerk, geen spiritueel project. Dhamma wijst niet naar iets dat bereikt moet worden, maar naar dat wat doorzien kan worden—hier en nu. Waar geen loslaten is, blijft hechting. En waar hechting is, blijft dukkha.
Elke vorm, elk woord, elke gedachte kan een brug zijn naar inzicht. Maar zodra het zichzelf begint te bevestigen, zodra het bezit wordt, richting of identiteit verwerft, verandert het in een last. Zelfs de Dhamma wordt dan een bouwsel—geen weg meer, maar een structuur. Zelfs stilte wordt dan een pose—geen helderheid, maar een vorm.
De Boeddha onderwees geen leer om aan vast te houden. Hij toonde een pad dat vanzelf verdwijnt wanneer het bewandeld is. Zoals een vlot dat achtergelaten wordt wanneer de overkant van de rivier bereikt is.
Daarom is de toetssteen altijd eenvoudig: brengt dit tot loslaten? Ontstaat hier bevrijding? Zo niet, dan is het ballast. Geen fout, geen kwaad—maar overbodig. En het overbodige weegt. Het verleidt de geest tot complexiteit, tot vormdenken, tot verlangen naar betekenis. En onze tijd om tot bevrijding te komen is beperkt.
Inzicht is eenvoud. Niet in woorden, maar in het moment waarin grijpen wegvalt en er niets meer toegevoegd wordt. Wanneer de dingen gewoon herkend worden zoals ze zijn: verschijnend, verdwijnend. In die helderheid, door dit inzicht, wordt alles transparant: de gedachte is slechts een gedachte, de ervaring slechts een ervaring, het ‘ik’ dat alles wilde beheersen, blijkt een verschijnsel zonder kern.
Wat bevrijdt, is hetgeen loslaat. Niet door inspanning, maar door doorzicht. Zoals dauw vanzelf verdwijnt in de zon. Wat ons rest, is geen gedachte, geen richting, geen houvast. Alleen een stille openheid…
