‘Direct zien’ noemt men in het Pali: paccanubhoti = ervaren, realiseren, experiëntieel ervaren. Het begrip verwijst naar het proces van persoonlijke inzichtsverwerving door middel van directe ervaring.
In het theravada-boeddhisme wordt de term ‘paccanubhoti’ vaak gebruikt in de context van vipassana-meditatie, waarbij beoefenaars proberen hun eigen ervaringen en percepties diepgaand te begrijpen door nauwlettend aandacht te schenken aan hun gevoelens, gedachten, en gewaarwordingen. Het doel is om de aard van het bestaan en de werkelijkheid direct te begrijpen, zonder vooroordelen, concepten of illusies.
Als de beoefenaar de woorden van de Boeddha louter beschouwt als ‘woorden’ of als ‘concepten’ zal hij nooit Dhamma zien. Op experiëntieel ervaren komt het aan. Directe ervaring. Wijsheid op ervaringsniveau. Direct zien.
Anders gezegd: het gaat er niet zozeer om wat de Boeddha letterlijk gezegd heeft maar om je zijn diepe ervaring eigen te maken. Op deze manier loopt de dhammanuvatti niet achter de Boeddha aan, maar naast Hem.
