De twee eerste verzen (P. gatha’s) van de Dhammapada luiden als volgt:
❛ Alles wat we ervaren, wordt voorafgegaan door het denken; [Alles wat we ervaren] heeft denken als hun leider. Alles ontstaat uit gedachten. Wie spreekt of handelt met onzuivere gedachten, zal achtervolgd worden door lijden, zoals het karrenwiel de hoef van het lastdier volgt.
Alles wat we ervaren, wordt voorafgegaan door het denken; [Alles wat we ervaren] heeft denken als hun leider. Alles ontstaat uit gedachten. Wie spreekt of handelt met zuivere gedachten, zal gevolgd worden door geluk, zoals de schaduw iemand nooit verlaat.❜
Deze verzen markeren het spiritueel testament van de Boeddha. De Boeddha stelt hier dat wijzelf—door ons ‘denken’, door onze gedachten—de schepper zijn van onze wereld.
Met deze versregels schrapt hij abrupt elk ‘hoger wezen’ in het creatieproces. Voor de Boeddha is er absoluut géén plaats voor ook maar enige inbreng van een opperwezen in de genese van het bestaan. Evenmin in de regulering ervan.
De Rohitassa Sutta verduidelijkt dit revolutionaire standpunt. In deze sutta geeft de Boeddha aan ❛ dat de wereld, het begin van de wereld, het einde van de wereld, en de weg die leidt naar het einde van de wereld, allemaal in dit lichaam, met zijn waarnemingen en denkbeelden, te vinden zijn.❜
De conclusie is klaar en duidelijk: op élke vraag naar het bestaan van een hogere macht, is voor de Boeddha slechts één afdoend antwoord mogelijk: observeer en kijk zélf.
Het antwoord ligt diep in onszelf verborgen—❛… in dit lichaam, met zijn waarnemingen en denkbeelden. ❜
Met één pennentrek legt de Boeddha de oorsprong van alles bij de mens zélf, dus niet bij een ‘god’, een ‘creator’ of een ‘opperbouwmeester’. De Boeddha heeft geen behoefte aan een scheppende god—een zgn. ‘hoogste volmaaktheid’ die alles in beweging zet en reguleert. Er is geen plan. Laat staan een masterplan.
Er is evenmin nood aan een Brahman, waarmee de mens postmortem tot eenheid kan versmelten. Het vasthouden aan dergelijke metafysische bespiegelingen leidt nooít tot bevrijding uit dukkha, zegt de Boeddha.
Alle speculaties over het al dan niet bestaan van een opperwezen zijn volslagen onbelangrijk voor het bereiken van bevrijding. Méér: ze vormen er een groot obstakel voor. Elke hechting aan zulke mentale concepten werkt contraproductief.
Voor de Boeddha staat de mens, als schepper van zijn eigen wereld, centraal. Alles wat de mens ervaart wordt gecreëerd door zijn gedachten. Alles wat ontstaat komt voort uit zijn denken, d.i. spruit voort uit het cognitieve proces van zijn zintuiglijke waarneming en zijn denkbeelden.
