Als de beoefenaar de woorden van de Boeddha louter beschouwt als ‘woorden’, als ‘concepten’ of als een metafysische verklaring, zal hij nooit Dhamma zien. Op experiëntieel ervaren komt het aan. Puur Bewustzijn. Ontwaken. Paccanubhoti (1).
Anders gezegd: het gaat er niet zozeer om te begrijpen wat de Boeddha letterlijk zou gezegd hebben (2), maar wel om je zijn diepe ervaring eigen te maken. Om naast hem en niet achter hem te lopen.
Uit de sutta’s van de Pali-canon blijkt duidelijk dat de Boeddha niet van meelopers hield. Zijn voorkeur ging uit naar vrije, ongeknechte, zelfbewuste mensen. Gerealiseerde mensen. (3)
_______
(1): paccanubhoti (P.) → ervaren, realiseren, experiëntieel ervaren. Directe ervaring. Wijsheid op ervaringsniveau. Direct zien. Met de nadruk op persoonlijke ervaring. Zonder hoofd boven het eigen hoofd. Zonder god, zonder meester boven hem. Zonder valscherm. Zonder enig extern houvast. Vastberaden (P. aditthana) om het persoonlijk verworven inzicht te cultiveren en uit te breiden. Met de nodige scepsis. Maar evenzeer met de nodige branie en bravoure voor de verdere ontwikkeling van het spirituele experiment: de weg is immers nooit glad, gemakkelijk of éénduidig. De vaste wil om—ongeconditioneerd—wijs te zijn. Om zélf te zíen. Om zélf te wéten. Sapere aude.
(2): Alles wat de Boeddha zou gezegd hebben, weten we immers door wat anderen (menen) gehoord (te) hebben: bijna alle sutta’s van de Pali-canon beginnen met de woorden: ‘Evam me suttam—Zo heb ik het gehoord’.
(3): Zie o.m. de Kalama Sutta, Anguttara Nikaya 3.65
