Vraag:
❛ In dit lichaam, met al zijn zintuiglijke indrukken, gedachten en ideeën, ligt de wereld besloten; de oorsprong van de wereld; het einde van de wereld; en de weg die leidt naar de beëindiging van de wereld. ❜
Over dit citaat, dat op verschillende plaatsen in de sutta’s voortkomt, worden twee vragen gesteld:
- Welk woord wordt hier vertaald als “de wereld” en hoe kunnen we dat woord begrijpen?
- Wat bedoelde de Boeddha indertijd met “de wereld”. Welke perceptie hadden de mensen tot wie hij zich richtte van “de wereld”?
Antwoord:
“De wereld” is de vertaling van het Pali-woord lokiya, synoniem lokiyika. De betekenis van lokiya is: alles wat behoort tot de zintuiglijke wereld: de verschijnselen, fenomenen, dingen, dhamma’s. In de zintuiglijke wereld zijn het de verschijnselen die de geest beheersen.
Volgens de Abhidhamma bestaat de zintuiglijke wereld uit 3 niveaus: (a) het zintuiglijk niveau (P. kamavacara → kama+avacara: kama = het zintuiglijke; alles wat gerelateerd is aan de zintuigen; avacara = hetgeen frequent ontstaat), i.c. de geest die zich laat leiden door zintuiglijk genot; (b) het niveau van de vormen (rupavacara → rupa+avacara: rupa = vorm; avacara = hetgeen frequent ontstaat), i.c. de geest die geen belangstelling meer heeft in zintuiglijke objecten, maar wel in concentratie op vormelijke objecten en (c) het vormloze niveau (P. arupavacara → a+rupa+avacara), i.c. de geest die voldoening vindt in het geluk en de innerlijke vrede van concentratie op ándere objecten dan vormen.
Lokiya is het antoniem van lokuttara. Lokuttara heeft twee betekenissen: (a) het beste van de wereld, het meest sublieme, het ideale (P. parama dhamma) en (b) het transcendente, het spirituele, i.c. de vier niveaus van Ontwaken: stroombetreder (P. sotapanna), eenmaal-terugkeerder (P. sakadagami), niet-terugkeerder (P. anagami) en arahant. Het is vooral in deze tweede betekenis dat het woord lokuttara in de Abhidhamma gebruikt wordt.
